Kỹ thuật số không phải kẻ thù của film

Những năm đầu

Những ngày mới chụp film màu (tôi chụp đen trắng một thời gian dài, sau đó mới sang film màu), tôi không có nhiều sự tự tin trong việc dùng digital để chỉnh sửa ảnh film. Lab gửi ảnh sao thì biết vậy. Vào năm 2008 thì cũng không có nhiều lựa chọn fillm màu để dùng ngoài Colorplus, Uxi, Superia… Trên VNphoto ngày đó có nhiều ảnh đẹp nhưng cũng có không ít ảnh rác với sự vỗ ngực “nguyên bản” để biện hộ cho việc không chỉnh sửa ảnh scan. Những lời góp ý về chất lượng ảnh bị coi là sự không tôn trọng, không hiểu “ý đồ nghệ thuật tác giả”. Nhưng rác vẫn là rác, dần dần những ý kiến góp ý ảnh đẹp không còn trên forum nữa.

Điều tôi thấm thía nhất khi đọc 1 bài trên VNphoto nhấn mạnh chuyện “làm ảnh” mới là điều nên làm chứ không chỉ “chụp ảnh”. Nếu ai đã từng tự chụp, tự tráng và tự rọi ảnh sẽ hiểu điều này hơn cả. Có quá nhiều rủi ro sẽ ảnh hưởng tới chất lượng ảnh cuối cùng, nhưng ở mỗi bước mỗi người có một dấu ấn riêng để “làm” nên chất lượng ảnh của riêng họ. Tôi từng mất rất nhiều thời gian khi phải rọi tấm ảnh do người khác chụp và tráng, vì tôi không biết ý tưởng đo sáng tấm này là như nào, ý đồ tấm này là thừa sáng hay đúng sáng, họ bảo quản film có tốt không …v..v.. Có tự làm mới hiểu rõ tự mình “làm ảnh” quan trọng như nào.

Kỹ thuật số là thứ không tách rời trong việc số hóa tấm film

Việc dùng kỹ thuật số can thiệp vào ảnh đã scan vốn dĩ  đã có từ khi có chuyện scan tấm film ra file ảnh. Điều này thể hiện ở nhiều hình thái, có người chấp nhận có người không, có người giả ngu lờ nó đi coi như là ảnh film phải “nguyên bản”. Dù họ có chấp nhận hay không thì dùng kỹ thuật số can thiệp vào ảnh film vẫn sẽ và luôn xảy ra khi họ quyết định xem tấm ảnh trên máy vi tính.

Tính độc bản

Trong nhiếp ảnh film, không có cái gì gọi là “ảnh gốc”, nếu có thì tôi nghĩ nó là “film gốc” vì cuộn film chỉ có thể tráng 1 lần, nên nó có thể coi là sản phẩm gốc  chỉnh sửa được 1 lần lúc tráng, không thể làm lại. Còn trong “làm ảnh“, người ta chỉ có cái gọi là “độc bản”.

Quá trình làm ảnh chưa bao giờ có ý nghĩa giữ gìn tính chân thực của khung cảnh, mà nó vốn để nhuộm khung cảnh trong góc nhìn của người làm ảnh. Nếu coi khung cảnh là chân phương, thì người chụp có nhiệm vụ nhào nặn nó trong tư duy, góc nhìn của họ và cho ra sản phẩm là tác phẩm nhiếp ảnh độc nhất. Không 2 người nào chụp cùng một khung cảnh cho ra cùng một tấm ảnh, chỉ có người làm ảnh đó mới có thể cho ra một sản phẩm như vậy, không ai khác.

• 

• 

Trên đây là ví dụ điển hình của tính “độc bản”. Cùng một sự kiện, 2 nhiếp ảnh gia đứng cạnh nhau nhưng chỉ có 1 tấm được lịch sử lựa chọn.

Bất cứ ai chụp film màu và đi tráng, scan tại lab đều thấy rõ ràng mỗi một lab có thể có một phong cách màu ảnh khác nhau, một thói quen làm ảnh khác nhau. Cùng một máy scan có cả chục settings trên phần mềm, chẳng lab nào setting giống lab khác 100%. Nếu bạn chỉ phụ thuộc vào sản phẩm lab trả về, thì tấm ảnh của bạn mang hơn nửa tính độc bản của lab, không phải của bạn.

Đây là cùng 1 tấm film scan bằng V700 nhưng bằng phần mềm Epson và Silverfast.

Chính vào lúc này, kỹ thuật số là phương tiện giúp đưa tấm ảnh scan ngược trở lại về tính chất của nó, theo đúng mong muốn của người chụp ảnh, trả lại tính độc bản lẽ ra phải có cho người chụp ảnh.

Side story: Richard Photo Lab tại Mỹ có phỏng vấn khách hàng để tìm hiểu phong cách nhiếp ảnh của họ, từ đó họ đảm bảo mỗi tấm ảnh mà lab tráng scan ra sẽ mang đúng phong cách của người chụp. Không phải 2 khách chụp cùng loại film sẽ ra cùng màu sắc, tương phản, sắc độ…, mà mỗi người sẽ có sản phẩm đúng theo phong cách của mình, được đảm bảo bằng uy tín của lab. Với dịch vụ như vậy, tính độc bản được hoàn trả lại cho người chụp.

We take the time and energy in determining your style and how you like your images to look. We’ve flipped the lab model here, we’re correcting to YOUR specs, not just ours!

— Richard Photo Lab

Một số việc có thể làm

– Điều trước tiên làm là tôi đi tìm một lab tráng phim đều tay nhất, trả về bản phim sạch sẽ, không xước và chuẩn nhất có thể. Lab có thể thay đổi qua các thời kì, tôi đã đổi nhiều lab vì chất lượng không ổn định hoặc kém dần. Hiện tại tới thời điểm viết bài này thì tôi đang tráng tại AEG.

– Khi có film và file scan với chất lượng đồng đều của lab, dễ dàng nhận ra một vài phong cách của lab, từ đó cân chỉnh lại bằng lightroom, photoshop cho hợp ý mình. 

• 

• 

– Cân bằng trắng là cơ bản, nhiều lab do có màn hình và phần mềm khác nên sản phẩm có thể không đúng ý tôi. Việc cân chỉnh lại cân bằng trắng là điều dễ nhất có thể làm.

– Hãy quan tâm nhiều hơn tới việc xử lý color cast. Color cast là việc một yếu tố không mong muốn nào đó gây ám màu cho cả tấm ảnh. Việc chỉnh sửa color cast như nào là việc rất khó, và bạn nên tự tay làm việc này thay vì phó mặc cho lab.

Đây là tấm ảnh trước và sau khi chỉnh sửa lại color cast.

-Bỏ thói quen dùng viền trắng nham nhở như các lab hay trả về. Không có bất cứ tình huống với bất kì loại film nào scan có thể cho ra viền ảnh như vậy được trừ phi máy bạn bị chuột gặm.

Cuối cùng, đừng quá cầu kì cho việc “nguyên bản”, có tấm ảnh đúng ý mình mới là điều quan trọng, để cho cuộc chơi ảnh được vui trọn.