Bảo quản film thế nào cho đúng?

Câu trả lời cho việc bảo quản film là “bảo quản lạnh” được truyền tai nhau trong nhiều năm. Tôi có một lượng film cũng lớn stock từ những năm 2015 cũng được cất tủ lạnh, nhưng tới nay (2018) số film đó bị giảm ISO một cách đáng kể, chưa nói tới việc sai khác màu. Thậm chí một số film còn giảm độ nét thậm tệ, lớp nhũ tương bong tróc. Vậy nên điều cấp thiết là hướng dẫn mọi người cách bảo quản, sử dụng film đúng cách để giữ chất lượng film tốt và lâu dài.

Bài viết được tổng hợp từ kinh nghiệm và tham khảo nhiều tài liệu về bảo quản film chụp và film điện ảnh của Kodak, xuất bản 3/2002.

Một số nguyên tắc cơ bản:

1. Bảo quản film ngắn hạn (<6 tháng) trong tủ lạnh
– Tất cả film chưa chụp cần được bảo quản trong tủ lạnh, còn nguyên seal. Đối với film 120 cần để nguyên lớp vỏ nilon bọc ngoài, đối với film 135 không có lớp vỏ nilon, cần giữ chặt trong hộp nhựa, bỏ thêm 1 lớp túi zipbag seal kín để tránh ẩm thấm sâu vào trong film.

– Nhiệt độ bảo quản hợp lý đối với film chưa chụp là 13°C, độ ẩm (ký hiệu trên tủ lạnh là RH) dưới 60%. Khi lấy ra sử dụng không nhất thiết phải rã đông, có thể lấy sử dụng luôn.

– Đối với film 135 đã chụp cũng phải được bỏ vào trong hộp nhựa của nó và đậy kín, cũng cho vào tủ lạnh như film chưa chụp. Với film 120 nên đầu tư mua những hộp đựng film để lưu trữ, bỏ thêm 1 lớp túi zipbag để giảm ẩm. Lưu ý không giữ film đã chụp trong tủ lạnh quá 6 tháng.

Tôi trước đây dùng nhiều film ADOX 120 nên film luôn có kèm vỏ nhựa này, bảo quản film đã chụp trong lọ này ở tủ lạnh rất kín.

2. Bản quản film dài hạn (>6 tháng) trong tủ đông
– Đối với film chưa chụp có nhu cầu bảo quản >6 tháng, cần được giữ đông từ -18°C đến -23°C, độ ẩm không quá 60%. Tất cả film cũng cần được nhét hộp và túi zip kín như hướng dẫn trên.

– Film bảo quản tủ đông rất dễ bị gãy vỡ nếu vận chuyển không cẩn thận. Khi lấy film trong tủ đông ra sử dụng, cần tiến hành rã đông film tại nhiệt độ 14°C trong ít nhất 3 tiếng.

3. Các lưu ý khác
– Độ ẩm thấp quá dễ làm film bị nhiễm điện và hút bụi bám vào lớp nhũ tương. Hạn chế lưu trữ film tại nơi có độ ẩm quá thấp <50%.

– Các khí hóa học dạng khí và lỏng như CH2O, H2S, H2O2, NH3…, các chất sinh ra từ khí thải xe cộ, các dung dịch tẩy rửa, thủy ngân… có thể làm hỏng film nếu tiếp xúc. Luôn bảo quản film nơi kín và sạch dù chụp hay chưa chụp.

– Vận chuyển film qua máy x-ray tại sân bay: có ảnh hưởng tới film, tuy nhiên ảnh hưởng rất nhỏ và hầu như không thể thấy được với film iso <400 (tôi từng thấy 1 người đưa film qua máy x-ray 11 lần và ảnh tráng ra vẫn hoàn hảo). Đối với các film iso >400 ảnh hưởng lớn hơn nhưng cũng không có gì đáng ngại nếu chi đi qua máy vài lần. X-ray tại quầy kiểm tra hành lý xách tay luôn yếu hơn rất nhiều so với x-ray tại đảo băng chuyền hành lý ký gửi, vậy nên luôn mang film xách tay khi đi máy bay.

Nếu film bị ảnh hưởng bởi x-ray thì ảnh sẽ hơi bị đục một chút (sương mù), push film chỉ càng thấy rõ ảnh hưởng, tuy nhiên phải đưa film qua x-ray sân bay cả chục lần ảnh hưởng mới rõ rệt. Tựu chung mọi người có thể mang film qua máy bay an toàn.

Các dạng ảnh hưởng của x-ray đối với film có ISO cao qua nhiều lần scan sân bay.

Đọc thêm về các bài test ảnh hưởng của x-ray tới film chưa chụp tại đây.

Nếu buộc phải mang film ISO cao qua X-ray, có thể mua những túi hoặc hộp chống X-ray như sau, nhưng khi đó nhân viên an ninh sẽ yêu cầu mở hộp/túi để kiểm tra bằng tay, khá mất thời gian.

– Tủ lạnh, tủ đông giúp bảo quản film tốt, tuy nhiên cũng không cản được bức xạ gamma yếu từ môi trường. Film iso càng cao càng dễ bị ảnh hưởng, cụ thể D-min của film bị tăng lên, các điểm gần D-max bị co ngắn density (giảm contrast vùng tối) và noise sẽ xuất hiện rõ hơn. (Đọc thêm khái niệm về D-min, D-max tại mục 4 tại bài viết về scanner này)

4. Một số tips
– Tất cả các film 120 luôn có lưu ý ghi rất rõ: lắp film tại nơi ánh sáng yếu (subdued light) để tránh film bị thay đổi nhiệt độ nhanh và tránh đọng sương khi lấy từ tủ lạnh ra.

– Khi lắp film vào máy, luôn chụp hết cuộn trong ngày.

– Tìm cách tránh nóng cho film. Không để film trong ô tô, cốp xe đặt ngoài trời