Nên chọn góc rộng hơn 50mm cho người mới bắt đầu

Đây là vấn đề tôi định viết từ lâu nhưng giờ mới có thời gian hoàn thiện.

Có lẽ với người muốn sang lĩnh vực nhiếp ảnh, dù chuyên hay không chuyên, luôn tìm kiếm một combo máy – lens phù hợp nhất để bắt đầu là combo góc 50mm. Theo tôi hiện nay, tập quán này phải thay đổi.

Trước tiên xin nói rõ là khái niệm “góc 50mm” trong bài này được hiểu là combo máy và lens sao cho người chụp có góc nhìn tương đương việc gắn lens 50mm lên máy full frame/film 35mm. Nghĩa là gắn lens 25mm lên M4/3 hay 35mm lên crop 1.5 cũng cho ra góc nhìn 50mm và cũng là ý nói của bài viết này.

1. Góc nhìn 50mm không còn xa lạ nữa
Sở dĩ nhiếp ảnh cổ điển ưu tiên sử dụng góc 50mm bởi vì nó có độ phóng đại trong khung ngắm bằng đúng độ phóng đại khi nhìn bằng mắt thường (lưu ý là cùng độ phóng đại với mắt người khi nhìn trong viewfinder, chứ ko phải cùng góc nhìn khi so với mắt), và những nhiếp ảnh gia cổ điển nghĩ rằng sẽ dễ dàng hơn khi người mới bắt đầu tiếp cận môn nhiếp ảnh bằng việc sử dụng nó như mắt người.

Điều đó không sai, nhưng với ngày nay thì khác. Nếu ngày xưa những người chụp ảnh là hoàn toàn chân ướt chân ráo nhập môn, thì ngày nay tiêu cự 50mm không còn xa lạ nữa, do hầu hết mọi người khi mua máy ảnh thì vốn dĩ đã từng chụp ảnh rất nhiều rồi, đó là qua điện thoại.

Điện thoại tuy không cho ra hình ảnh có độ phóng đại bằng đúng 100% với mắt người (vì không khống chế được khoảng cách mắt – màn hình), nhưng nó là sản phẩm nhiếp ảnh rất đa dụng bằng việc cho phép zoom điện tử (digital zoom), nên không ngạc nhiên khi người dùng có thể hiểu rõ về vấn đề tiêu cự/góc nhìn. Ngoài ra cộng với việc sử dụng điện thoại chụp nhiều với tần suất lớn, tôi tin là những người chuyển sang chụp ảnh đều không còn lạ gì với việc thay đổi giữa góc nhìn mắt người và góc nhìn chụp ảnh. Vậy nên khi họ nhập môn nhiếp ảnh họ cũng đòi hỏi một trải nghiệm tốt hơn nhìn bằng mắt thường, vậy nên vì sao ta nên suy nghĩ bắt đầu với các góc wide hơn 50mm.

2. Nhiều chủ thể vào khung hình hơn
Vấn đề của góc 50mm là mọi người chỉ nói nó đại khái “như mắt người”, nhưng như cái gì của mắt người ? Chính xác là chỉ có độ phóng đại, còn góc nhìn thì bị crop hẹp hơn rất nhiều. 2 mắt người cho tới góc nhìn rộng 190 độ, còn lens 50mm chỉ cho góc nhìn 40 độ. Nôm na nếu mình có thể nhìn được 5 người đứng hàng ngang với nhau, nhưng giơ góc 50mm lên chỉ thấy còn 2 người, nếu muốn chụp đủ ta lại phải lùi xa ra. Vì vậy nói là tập chụp như những gì mình nhìn thấy bằng góc 50mm là không chính xác.

Chụp góc rộng thì khác, tuy chưa được bằng mắt người nhưng góc 35mm cũng đã tới 55 độ, góc 24mm cũng tới 84 độ. Nghĩa là với người mới nhập môn, bố cục bằng mắt người xong, đứng nguyên vị trí dùng lens góc rộng cũng có thể chụp được luôn, không cần phải lùi ra quá xa như dùng góc 50mm. Ý nghĩa học tập bố cục qua mắt được diễn tả tốt hơn hẳn.

Nhiều chủ thể vào khung hình hơn đòi hỏi người chụp đầu tư hơn cho việc lựa chọn chủ thể nào, bỏ đi chủ thể nào. Đó thực sự là những bài học cơ bản nhất của bố cục, chứ không phải cắt bỏ bớt thứ xung quanh chủ thể chính đi bằng việc chụp lens hẹp hơn thì gọi là học bố cục. Vậy ý nghĩa về luyện tập bố cục từ cơ bản thực hiện tốt hơn với lens rộng.

Với lens rộng hơn thì background càng có xu hướng co lại hơn (tiêu cự càng dài thì càng rõ hiệu ứng kéo giãn background), nghĩa là background sẽ nhiều chủ thể hơn, và nó cũng đòi hỏi việc chọn lọc góc nhìn khắt khe hơn.

3. DOF dày hơn
Với cùng khoảng cách tầm 3m, lens 35mm có thể cho DOF sâu hơn tới gần 2 khẩu so với dùng lens 50mm. Nếu ý nghĩa là học tập nhập môn nhiếp ảnh, thì việc chụp DOF mỏng là hoàn toàn sai lầm. Tương tự với việc học bố cục, DOF dày hơn nghĩa là phải lựa chọn nhiều hơn chủ thể để chọn vào khung hình chứ không phải cắt bỏ hết nó đi để cho ra một DOF mỏng dính. Chọn lọc và cắt bỏ là 2 phương pháp học bố cục, nhưng với người mới nhập môn thì chọn lọc là môn cơ bản hơn. Chọn lọc mà đẹp thì khó, nhưng cắt bỏ cho vẫn đẹp thì còn khó hơn.

4. Đa dụng hơn
Trong các tiêu cự wide hơn 50mm thì đáng chú ý nhất là 35mm và 24mm, ngoài ra các tiêu cự ở giữa thì thực ra không tiêu biểu bằng như 28mm, 32mm, 40mm…

Trước tiên là việc nó chụp được rộng hơn thì dùng vào nhiều mục đích hơn. Với góc 50mm lấy thêm chủ thể vào khung hình không phải là đơn giản, nhất là khi chỗ lùi không phải lúc nào cũng có. Với các góc 24mm, 35 thì khác hẳn, trường nhìn rộng ra hơn rất nhiều. Lùi gần chủ thể bao giờ cũng dễ hơn là lùi ra xa. Cứ tưởng tượng bạn đang đứng trước tháp Eiffel và góc 50mm không thể lấy đủ tháp, bạn cứ lùi ra, lùi ra mãi, tới khi lấy đủ khung hình cho nó thì phát hiện bạn đã phải đi tới 100m rồi. Bạn có thể lấy đủ tháp nhưng bố cục và thời điểm không còn y như lúc nảy bật ra ý tưởng nữa.

Thứ 2 là việc nhìn với góc rộng hơn thì có nghĩa là sử dụng các lens rộng hơn (với cùng kích thước cảm biến), các lens này phần lớn sẽ cho khoảng cách lấy nét gần nhất nhỏ hơn lens dùng cho góc 50mm, chụp macro hoàn toàn không tồi khi bạn cần.

Thêm 1 lý do cá nhân: là nếu chụp các chủ thể động như trẻ em, động vật, buộc ta phải lại rất gần chúng, ta có thể vừa chơi vừa chụp ảnh. Với tôi đây là trải nghiệm rất tuyệt vời. Tôi không muốn đứng tách biệt khi chụp các chủ thể sống động như vậy. Được lại gần và giao tiếp với chính chủ thể khi chụp ảnh luôn thoải mái hơn.

Tôi nghĩ mọi người nên bắt đầu với một lens rộng hơn góc 50mm, có lẽ 35mm là lựa chọn hoàn hảo, 24mm không tồi nhưng đòi hỏi nhiều kiên nhẫn hơn với một người mới chơi. Và việc này đánh đổi bằng việc DOF dày hơn và tôi nghĩ nó là cuộc trao đổi có lời với người mới chơi.